அத யோகாநுஶாஸநம் ॥ 1 ॥
குரும் ப்ரணம்ய ஸூத்ரார்தசந்த்ரிகா க்ரியதே மயா । அநந்தேநேஶ்வரப்ரீத்யை ஸச்சிதாநந்தரூபிணம் ॥
அதஶப்தோ(அ)திகாரவாசீ யோகோ நாம ஸமாதாநம் । அநுஶிஷ்யதே வ்யாக்யாயதே யேந தத் ॥ 1 ॥
யோகஶ்சித்தவ்ருத்திநிரோத: ॥ 2 ॥
ஸத்த்வபரிணாமரூபஸ்ய சித்தஸ்ய யா வ்ருத்தய: தாஸாம் நிரோதோ பஹிர்முகதாவிச்சேதாதந்தர்முகதயா ஸகாரணே லய: ॥ 2 ॥
ததா த்ரஷ்டு: ஸ்வரூபே(அ)வஸ்தாநம் ॥ 3 ॥
தஸ்மிந் ஸமாதிநிரோதகாலே த்ரஷ்டு: புருஷஸ்ய ஸ்வரூபே சிந்மாத்ரே அவஸ்தாநம் ஸ்திதிர்பவதி ॥ 3 ॥
வ்ருத்திஸாருப்யமிதரத்ர ॥ 4 ॥
இதரத்ர யோகாதந்யஸ்மிந் காலே வக்ஷ்யமாணலக்ஷணவ்ருத்திபி: ஸாரூப்யம் தத்ரூபத்வம் ॥ 4 ॥
வ்ருத்தய: பஞ்சதய்ய: க்லிஷ்டாக்லிஷ்டா: ॥ 5 ॥
வ்ருத்தய இதி। சித்தஸ்ய பரிணாமவிஶேஷா: க்லேஶைராக்ராந்தா: தத்பிந்நா: ॥ 5 ॥
ப்ரமாணவிபர்யயவிகல்பநித்ராஸ்ம்ருதய ॥ 6 ॥
ப்ரமாணேதி। ஏதா: பஞ்ச வ்ருத்தய: தாஸாம் வ்யாக்யாஸூத்ராணி ॥ 6 ॥
ப்ரத்யக்ஷாநுமாநாகமா: ப்ரமாணாநி ॥ 7 ॥
ப்ரத்யக்ஷ। பாஹ்யவஸ்துநி இந்த்ரியத்வாரேணசித்தஸ்யோபராகாதர்தஸ்ய விஶேஷாவதாரணப்ரதாநா வ்ருத்தி: ப்ரத்யக்ஷம் । அநுமாநம் நாம க்ருஹீதஸம்பந்தாத்தேதோ: பக்ஷே ஸாத்யஸ்ய ஸாமாந்யாத்மநா நிஶ்சய: । ஆப்தஸ்ய ஈஶ்வரஸ்ய வாக்யம் வேத: ॥ 7 ॥
விபர்யயோ மித்யாஜ்ஞாநமதத்ரூபப்ரதிஷ்டம் ॥ 8 ॥
விபர்யய இதி । அததாபூதே(அ)ர்தே ததோத்பத்யமாநம் ஜ்ஞாநம் விபர்யய: ஸம்ஶயோ(அ)ப்யதத்ரூபப்ரதிஷ்டத்வாந்மித்யாஜ்ஞாநம் ॥ 8 ॥
ஶப்தஜ்ஞாநாநுபாதீ வஸ்துஶூந்யோ விகல்ப: ॥ 9 ॥
ஶப்தேதி। ஶப்தஜ்ஞாநாநுபதநஶீல: வஸ்துநஸ்ததாத்வமநபேக்ஷமாணோ நிஶ்சயோ விகல்ப: ॥ 9 ॥
அபாவப்ரயயாலம்பநா வ்ருத்திர்நித்ரா ॥ 10 ॥
அநுபூதவிஷயாஸம்ப்ரமோஷ: ஸ்ம்ருதி: ॥ 11 ॥
அப்யாஸவைராக்யாப்யாம் தந்நிரோத: ॥ 12 ॥
தத்ர ஸ்திதௌ யத்நா(அ)ப்யாஸ: ॥ 13 ॥
ஸ து தீர்ககாலநைரந்தர்யஸத்காராஸேவிதோ த்ருடபூமி: ॥ 14 ॥
ஸத்த்விதி। பஹுகாலம் நைரந்தர்யேணாதராதிஶயேந ச ஸேவ்யமாநோ த்ருடபூமி: ஸ்திரோ பவதி ॥ 14 ॥
த்ருஷ்டாநுஶ்ரவிகவிஷயவித்ருஷ்ணஸ்ய வஶீகாரஸம்ஜ்ஞா வைராக்யம் ॥ 15 ॥
தத்பரம் புருஷக்யாதேர்குணவேத்ருஷ்ண்யம் ॥ 16 ॥
விதர்கவிசாராநந்தாஸ்மிதாரூபாநுகமாத்ஸம்ப்ரஜ்ஞாத: ॥ 17 ॥
விதர்கேதி। விதர்காதிசதுஷ்டயபேதேந ஸம்யக் ப்ரகர்ஷேண ஜ்ஞாயதே பாவ்யஸ்ய ரூபம் யேந ஸ: ॥ 17 ॥
விராமப்ரத்யயாப்யாஸபூர்வ: ஸம்ஸ்காரஶேஷோ(அ)ந்ய: ॥ 18 ॥
விராமேதி। விரம்யதே(அ)நேந ஸ சாஸௌ ப்ரத்யயஶ்ச தஸ்யாப்யாஸ: புந:புநஶ்சேதஸி நிவேஶநம் தத்பூர்வம் யஸ்ய தாத்ருஶ: ஸம்ஸ்காரவிஶேஷ: அஸம்ப்ரஜ்ஞாத இத்யர்த: । யத்ர யா காசித்வ்ருத்திருல்லஸதி தஸ்யா நேதிநேதீதி ஶ்ருத்யா நிராஸ: கார்ய: । தத்ர வ்யுத்தாநாத்யா: ஸம்ஸ்காரா: ஸமாதிப்ராரம்பாத்யை: ஸம்ஸ்காரைர்ஹந்யந்தே ॥ 18 ॥
பவப்ரயயோ விதேஹப்ரக்ருதிலயாநாம் ॥ 19 ॥
பவேதி। விதேஹப்ரக்ருதிலயாநாம் விதர்காதீநாம் ஸமாதி: பவப்ரத்யய: ஸம்கார: கரணம் யஸ்ய ॥ 19 ॥
ஶ்ரத்தாவீர்யஸ்ம்ருதிஸமாதிப்ரஜ்ஞாபூர்வக இதரேஷாம் ॥ 20 ॥
ஶ்ரத்தேதி। அந்யேஷாம் ஶ்ரத்தாபூர்வகோ சேதஸ: ப்ரஸாத: உத்ஸாஹ: ஸ்ம்ருதிரேகாக்ரதாப்ரவிவேக: ஏதத்பூர்வகோ பவதி ॥ 20 ॥
தீவ்ரஸம்வேகாநாமாஸந்ந: ॥ 21 ॥
தீவ்ரேதி । ஸம்ஸ்காரஸ்தீவ்ரோ யேஷாம் தேஷாம் ஸமாதிலாப: ஶீக்ரம் பவதி ॥ 21 ॥
ம்ருதுமத்யாதிமாத்ரத்வாத்ததோ(அ)பி விஶேஷ: ॥ 22 ॥
ம்ருத்விதி ।ம்ருதாதிஸம்வேகபேதாத்யோகிநோ(அ)பி பிந்நா: தேஷாம் ஸமாதிலாபோ தீர்ககாலாதிபேதேந பவதீத்யர்த: ॥ 22 ॥
ஈஶ்வரப்ரணிதாநாத்வா ॥ 23 ॥
ஈஶ்வரேதி। ஸுகமோபாயோக்யம் பக்திக்ரியாவிஶேஷ: ஈஶ்வரே ஸர்வக்ரியாணாமர்பணம் வா ॥ 23 ॥
க்லேஶகர்மவிபாகாஶயைரபராம்ருஷ்ட: புருஷவிஶேஷ ஈஶ்வர: ॥ 24 ॥
க்லேஶேதி । அவித்யாதய: க்லேஶா: கர்மணி ஜாத்யாயுர்போகா: ஆபலவிபாகாத் சித்தே ஶேரதே இத்யாஶயா வாஸநாஸ்தாபிர்ந ஸம்ஸ்ப்ருஷ்ட: அந்யேப்ய: புருஷேப்ய: விஶிஷ்ட: ஈஶநஶீல: ॥ 24 ॥
தத்ர நிரதிஶயம் ஸர்வஜ்ஞபீஜம் ॥ 25 ॥
தத்ரேதி । தஸ்மிந் பகவதி ஸர்வஜ்ஞத்வஸ்ய யத்பீஜம் ஸர்வஸ்ய மூலத்வாத்பீஜமிவ பீஜம் தத்ர நிரதிஶயம் கஷ்டாம் ப்ராப்தம் ॥ 25 ॥
பூர்வேஷாமபி குரு: காலேநாநவச்சேதாத் ॥ 26 ॥
ஸ இதி । ஸ ப்ரஹ்மாதீநாமபி குருருபதேஷ்டா யத: ஸ காலேந நாவச்சித்யதே அநாதித்வாத் தேஷாம் புநராதிமத்த்வாதஸ்தி காலேநாவச்சேத: ॥ 26 ॥
தஸ்ய வாசக: ப்ரணவ: ॥ 27 ॥
ஸுகமோபாயமாஹ தஸ்யேதி । ஈஶ்வராபிதாயக ஓம்கார: ॥ 27 ॥
தஜ்ஜபஸ்ததர்தபாவநம் ॥ 28 ॥
தஜ்ஜப இதி । தஸ்ய ப்ரணவஸ்ய ஜப: ப்ரணவவாச்யஸ்ய ஈஶ்வரஸ்ய பாவநம் புந: புநஶ்சேதஸி நிவேஶநமேகாக்ரதாயா உபாய: ॥ 28 ॥
தத: ப்ரத்யக்த்சேதநாதிகமோ(அ)ப்யந்தராயாபாவஶ்ச ॥ 29 ॥
தத இதி । தஸ்மாஜ்ஜபாதர்தபாவநாச்ச விஷயப்ராதிகூல்யேந அஞ்சதி யா த்ருக்ஶக்திஸ்தஸ்யா அதிகமோ ஜ்ஞாநம் பவதி வக்ஷ்யமாணாந்தராயஶக்திப்ரதிபந்தஶ்ச பவதீத்யர்த: ॥ 29 ॥
வ்யாதிஸ்த்யாநஸம்ஶயப்ரமாதாலஸ்யாவிரதிப்ராந்திதர்ஶநாலப்தபூமிகத்வாநவஸ்திதத்வாநி சிதவிக்ஷேபாஸ்தே(அ)ந்தராயா: ॥ 30 ॥
வ்யாதீதி । வ்யாதிர்ஜ்வராதி:, ஸ்த்யாநமகர்மண்யதா, உபயகோத்யாலம்பநம் விஜ்ஞாநம் ஸம்ஶய:, ப்ரமாதோ(அ)நவதாநதா, ஆலஸ்யம் காயசித்தயோர்குருத்வம், அவிரதிர்விஷயாஸக்தி:, ப்ராந்திதர்ஶநம் விபர்யயஜ்ஞாநம், அலப்தபூமிகத்வம் ஸமாதிபூமேரலாப:, அநவஸ்திதத்வம் சித்தஸ்ய ஸமாதாவப்ரதிஷ்டா । ஏதே நவ விக்நாநீத்யுச்யந்தே ॥ 30 ॥
து:கதௌர்மநஸ்யாங்கமேஜயத்வஶ்வாஸப்ரஶ்வாஸா விக்ஷேபஸஹபுவ: ॥ 31 ॥
து:கேதி। தத்ர து:கம் சித்தஸ்ய ராகஜ: பரிணாமோ பாதஜலக்ஷண:, தௌர்மநஸ்யம் கரணை: ஸஹ மநஸோ தௌஸ்த்யம், அங்கமேஜயத்வம் ஸர்வாங்கவேபது:, ப்ராணோ யத்ர பாஹ்யவாயுமாசாமதி ஸ ஶ்வாஸ:, யத்கௌஷ்ட்யம் வாயும் நிஶ்வஸிதி ஸ ப்ரஶ்வாஸ:, ஏதே விக்ஷேபை: ஸஹ பவந்தீதி அப்யாஸவைராக்யாப்யாம் நிரோத்தவ்யா: ॥ 31 ॥
தத்ப்ரதிஷேதார்தமேகதத்த்வாப்யாஸ: ॥ 32 ॥
தத்ப்ரதிஷேதார்தமிதி । தேஷாம் விக்ஷேபாணாம் நிஷேதார்தம் கஸ்மிம்ஶ்சிதபிமதே தத்த்வே அப்யாஸ: ॥ 32 ॥
மைத்ரீகருணாமுதிதோபேக்ஷாணாம் ஸுகது:கபுண்யாபுண்யவிஷயாணாம் பாவநாதஶ்சிதப்ரஸாதநம் ॥ 33 ॥
மைத்ரீதி। மைத்ரீ ஸௌஹார்தம் மு(கி)(தி)தேஷு, கருணாம் க்ருபாம் து:கிதேஷு, முதிநா ஹர்ஷம் புண்யவத்ஸு, உபேக்ஷாமௌதாஸீந்யமபுண்யவத்ஸு பாவயேத் । ஏவம் மைத்ர்யாதிபரிகர்மணா சித்தம் ப்ரஸீததி ராகத்வேஷநிராஸே ஸுகேந ஸமாதே: ப்ராதுர்பாவோ பவத்யேகாக்ரதா ச ॥ 33 ॥
ப்ரச்சர்தநவிதாரணாப்யாம் வா ப்ராணஸ்ய ॥ 34 ॥
விஷயவதீ வா ப்ரவ்ருத்திருத்பந்நா மநஸ: ஸ்திதிநிபந்தநீ ॥ 35 ॥
விஶோகா வா ஜ்யோதிஷ்மதீ ॥ 36 ॥
விஶோகேதி। ஜ்யோதி:ஶப்தேந ஸாத்த்விக: ப்ரகாஶ உச்யதே, ஸோ(அ)திஶயவாந் யஸ்யாம் ஸா ஜ்யோதிஷ்மதீ ப்ரவ்ருத்திருத்பந்நா விஶோகா விகதஶோகா ஸுகமயஸத்த்வாப்யாஸபலாச்சேத:ஸ்திதிகர்த்ரீ ॥ 36 ॥
வீதராகவிஷயம் வா சித்தம் ॥ 37 ॥
வீதேதி। பரித்யக்தவிஷயாபிலாஶம் சித்தம் மநஸ: ஸ்திதிநிபந்தநம் பவதீதி ॥ 37 ॥
ஸ்வப்நநித்ராஜ்ஞாநாலம்பநம் வா ॥ 38 ॥
ஸ்வப்நேதி। மத்யஸ்தமிதபாஹ்யவ்ருத்திர்மநோமாத்ரேணைவ யத்ர போக்த்ருத்வமாத்மந: ஸ ஸ்வப்ந: । நித்ரா நிராலம்பநம் ஜ்ஞாநம் சேதஸ: ஸ்திதிஹேது: ॥ 38 ॥
யதாபிமதத்யாநாத்வா ॥ 39 ॥
யதேதி । யதாபிமதே வஸ்துநி பாஹ்யே ஆப்யந்தரே நாடீசக்ராதௌ வா பாவ்யபாநே சேதஸ: ஸ்திதிஹேதுர்பவதி ॥ 39 ॥
பரமாணுபரமமஹத்த்வாந்தோ(அ)ஸ்ய வஶீகார: ॥ 40 ॥
பரமாண்விதி । ஏபிஶ்சித்தஸ்தைர்யம் பாவயதோ யோகிந: ஸூக்ஷ்மபாவநத்வாரேண பரமாண்வந்தோ வஶீகார: பரமாணுபர்யந்தே ஸூக்ஷ்மே ஆகாஶாதிஸ்தூலே சேதஸோ(அ)ப்ரதிகாதோ பவதி ॥ 40 ॥
க்ஷீணவ்ருத்தேரபிஜாதஸ்யேவ மணேர்க்ரஹீத்ருக்ரஹணக்ராஹ்யேஷு தத்ஸ்தததஞ்ஜநதா ஸமாபத்தி: ॥ 41 ॥
தத்ர ஶப்தார்தஜ்ஞாநவிகல்பை: ஸம்கீர்ணா ஸவிதர்கா ஸமாபத்தி: ॥ 42 ॥
ஸ்ம்ருதிபரிஶுத்தௌ ஸ்வரூபஶூந்யேவார்தமாத்ரநிர்பாஸா நிர்விதர்கா ॥ 43 ॥
ஏதயைவ ஸவிசாரா நிர்விசாரா ச ஸூக்ஷ்மவிஷயா வ்யாக்யாதா ॥ 44 ॥
ஏதயைவேதி । ஏதயைவ ஸவிதர்கயா நிர்விதர்கயா ஸவிசாரா நிர்விசாரா ச வ்யாக்யாதா । ஸூக்ஷ்மஸ்தந்மாத்ரேந்த்ரியாதிர்விஷயோ யஸ்யா: ஸா பூர்ணா ஸ்தூலவிஷயா ॥ 44 ॥
ஸூக்ஷ்மவிஷயத்வம் சாலிங்கபர்யவஸாநம் ॥ 45 ॥
ஸூக்ஷ்மேதி। ஸவிசாரநிர்விசாரயோ: ஸமாபத்த்யோ: யத்ஸூக்ஷ்மவிஷயத்வம் ததலிங்கபர்யவஸாநம் ந க்வசித்தீயதே ந வா கிஞ்சில்லிங்காநி கமயதீத்யலிங்கம் ப்ரதாநம் தத்பர்யந்தம் ஸூக்ஷ்மவிஷயத்வம் ॥ 45 ॥
தா ஏவ ஸபீஜ: ஸமாதி: ॥ 46 ॥
நிர்விசாரவைஶாரத்யே(அ)த்யாத்மப்ரஸாத: ॥ 47 ॥
ருதம்பரா தத்ர ப்ரஜ்ஞா ॥ 48 ॥
ஶ்ருதாநுமாநப்ரஜ்ஞாப்யாமந்யவிஷயா விஶேஷார்தத்வாத் ॥ 49 ॥
ஶ்ருதேதி। ஶ்ரௌதமாகமஜ்ஞாநம் । அநுமாநமுக்தலக்ஷணம் । தாப்யாம் யா ஜாயதே ப்ரஜ்ஞா ஸா ஸாமாந்யவிஷயா, இயம் நிர்விசாரவைஶாரத்யஸமுபேதா தாப்யாம் விலக்ஷணா விஶேஷவிஷயத்வாத், அஸ்யாம் ஹி ஸூக்ஷ்மவ்யவஹிதவிப்ரக்ருஷ்டவிஷயா: ஸ்புடம் பாஸந்தே । அதஸ்தஸ்யாம் யத்நோ விதேய: ॥ 49 ॥
தஜ்ஜ: ஸம்ஸ்காரோ(அ)ந்யஸம்ஸ்காரப்ரதிபந்தீ ॥ 50 ॥
தஸ்யாபி நிரோதே ஸர்வநிரோதாந்நிர்பீஜ: ஸமாதி: ॥ 51 ॥
தஸ்யாபீதி। தஸ்யாபி நிரோதே தஸ்ய ஸம்ப்ரஜ்ஞாதஸ்ய நிரோதே ப்ரவிலயே ஸதி ஸர்வாஸாம் சித்தவ்ருத்தீநாம் ஸ்வகாரணே ப்ரவிலயாத் யா ஸம்ஸ்காரமாத்ராத் வ்ருத்திருதேதி தஸ்யாம் நேதி நேதீதி பர்யுதாஸாந்நிர்பீஜ: ஸமாதிராவிர்பவதி யஸ்மிந் ஸதி புருஷ: ஶுத்தோ பவதி ॥ 51 ॥
இதி யோகசந்த்ரிகாயாம் ப்ரதம: ஸமாதிபாத: ॥ 1 ॥
