யோகஶ்சித்தவ்ருத்திநிரோத: ॥ 2 ॥
ததா த்ரஷ்டு: ஸ்வரூபே(அ)வஸ்தாநம் ॥ 3 ॥
வ்ருத்திஸாருப்யமிதரத்ர ॥ 4 ॥
வ்ருத்தய: பஞ்சதய்ய: க்லிஷ்டாக்லிஷ்டா: ॥ 5 ॥
ப்ரமாணவிபர்யயவிகல்பநித்ராஸ்ம்ருதய ॥ 6 ॥
ப்ரத்யக்ஷாநுமாநாகமா: ப்ரமாணாநி ॥ 7 ॥
விபர்யயோ மித்யாஜ்ஞாநமதத்ரூபப்ரதிஷ்டம் ॥ 8 ॥
ஶப்தஜ்ஞாநாநுபாதீ வஸ்துஶூந்யோ விகல்ப: ॥ 9 ॥
அபாவப்ரயயாலம்பநா வ்ருத்திர்நித்ரா ॥ 10 ॥
அநுபூதவிஷயாஸம்ப்ரமோஷ: ஸ்ம்ருதி: ॥ 11 ॥
அப்யாஸவைராக்யாப்யாம் தந்நிரோத: ॥ 12 ॥
தத்ர ஸ்திதௌ யத்நா(அ)ப்யாஸ: ॥ 13 ॥
ஸ து தீர்ககாலநைரந்தர்யஸத்காராஸேவிதோ த்ருடபூமி: ॥ 14 ॥
த்ருஷ்டாநுஶ்ரவிகவிஷயவித்ருஷ்ணஸ்ய வஶீகாரஸம்ஜ்ஞா வைராக்யம் ॥ 15 ॥
தத்பரம் புருஷக்யாதேர்குணவேத்ருஷ்ண்யம் ॥ 16 ॥
விதர்கவிசாராநந்தாஸ்மிதாரூபாநுகமாத்ஸம்ப்ரஜ்ஞாத: ॥ 17 ॥
விராமப்ரத்யயாப்யாஸபூர்வ: ஸம்ஸ்காரஶேஷோ(அ)ந்ய: ॥ 18 ॥
பவப்ரயயோ விதேஹப்ரக்ருதிலயாநாம் ॥ 19 ॥
ஶ்ரத்தாவீர்யஸ்ம்ருதிஸமாதிப்ரஜ்ஞாபூர்வக இதரேஷாம் ॥ 20 ॥
தீவ்ரஸம்வேகாநாமாஸந்ந: ॥ 21 ॥
ம்ருதுமத்யாதிமாத்ரத்வாத்ததோ(அ)பி விஶேஷ: ॥ 22 ॥
ஈஶ்வரப்ரணிதாநாத்வா ॥ 23 ॥
க்லேஶகர்மவிபாகாஶயைரபராம்ருஷ்ட: புருஷவிஶேஷ ஈஶ்வர: ॥ 24 ॥
தத்ர நிரதிஶயம் ஸர்வஜ்ஞபீஜம் ॥ 25 ॥
பூர்வேஷாமபி குரு: காலேநாநவச்சேதாத் ॥ 26 ॥
தஜ்ஜபஸ்ததர்தபாவநம் ॥ 28 ॥
தத: ப்ரத்யக்த்சேதநாதிகமோ(அ)ப்யந்தராயாபாவஶ்ச ॥ 29 ॥
வ்யாதிஸ்த்யாநஸம்ஶயப்ரமாதாலஸ்யாவிரதிப்ராந்திதர்ஶநாலப்தபூமிகத்வாநவஸ்திதத்வாநி சிதவிக்ஷேபாஸ்தே(அ)ந்தராயா: ॥ 30 ॥
து:கதௌர்மநஸ்யாங்கமேஜயத்வஶ்வாஸப்ரஶ்வாஸா விக்ஷேபஸஹபுவ: ॥ 31 ॥
தத்ப்ரதிஷேதார்தமேகதத்த்வாப்யாஸ: ॥ 32 ॥
மைத்ரீகருணாமுதிதோபேக்ஷாணாம் ஸுகது:கபுண்யாபுண்யவிஷயாணாம் பாவநாதஶ்சிதப்ரஸாதநம் ॥ 33 ॥
ப்ரச்சர்தநவிதாரணாப்யாம் வா ப்ராணஸ்ய ॥ 34 ॥
விஷயவதீ வா ப்ரவ்ருத்திருத்பந்நா மநஸ: ஸ்திதிநிபந்தநீ ॥ 35 ॥
விஶோகா வா ஜ்யோதிஷ்மதீ ॥ 36 ॥
வீதராகவிஷயம் வா சித்தம் ॥ 37 ॥
ஸ்வப்நநித்ராஜ்ஞாநாலம்பநம் வா ॥ 38 ॥
பரமாணுபரமமஹத்த்வாந்தோ(அ)ஸ்ய வஶீகார: ॥ 40 ॥
க்ஷீணவ்ருத்தேரபிஜாதஸ்யேவ மணேர்க்ரஹீத்ருக்ரஹணக்ராஹ்யேஷு தத்ஸ்தததஞ்ஜநதா ஸமாபத்தி: ॥ 41 ॥
தத்ர ஶப்தார்தஜ்ஞாநவிகல்பை: ஸம்கீர்ணா ஸவிதர்கா ஸமாபத்தி: ॥ 42 ॥
ஸ்ம்ருதிபரிஶுத்தௌ ஸ்வரூபஶூந்யேவார்தமாத்ரநிர்பாஸா நிர்விதர்கா ॥ 43 ॥
ஏதயைவ ஸவிசாரா நிர்விசாரா ச ஸூக்ஷ்மவிஷயா வ்யாக்யாதா ॥ 44 ॥
ஸூக்ஷ்மவிஷயத்வம் சாலிங்கபர்யவஸாநம் ॥ 45 ॥
தா ஏவ ஸபீஜ: ஸமாதி: ॥ 46 ॥
நிர்விசாரவைஶாரத்யே(அ)த்யாத்மப்ரஸாத: ॥ 47 ॥
ருதம்பரா தத்ர ப்ரஜ்ஞா ॥ 48 ॥
ஶ்ருதாநுமாநப்ரஜ்ஞாப்யாமந்யவிஷயா விஶேஷார்தத்வாத் ॥ 49 ॥
தஜ்ஜ: ஸம்ஸ்காரோ(அ)ந்யஸம்ஸ்காரப்ரதிபந்தீ ॥ 50 ॥
தஸ்யாபி நிரோதே ஸர்வநிரோதாந்நிர்பீஜ: ஸமாதி: ॥ 51 ॥
இதி ஶ்ரீபாதஞ்ஜலே ஸாம்க்யப்ரவசநே யோகஶாஸ்த்ரே ஶ்ரீமத்வ்யாஸபாஷ்யே ப்ரதம: ஸமாதிபாத: ॥ 1 ॥
தப:ஸ்வாத்யாயேஶ்வரப்ரணிதாநாநி க்ரியாயோக: ॥ 1 ॥
ஸமாதிபாவநார்த: க்லேஶதநூகரணார்தஶ்ச ॥ 2 ॥
அவித்யாஸ்மிதாராகத்வேஷாபிநிவேஶா: க்லேஶா: ॥ 3 ॥
அவித்யா க்ஷேத்ரமுத்தரேஷாம் ப்ரஸுப்ததநுவிச்சிந்நோதாராணாம் ॥ 4 ॥
அநித்யாஶுசிது:காநாத்மஸு நித்யஶுசிஸுகாத்மக்யாதிரவித்யா ॥ 5 ॥
த்ருக்தர்ஶநஶக்த்யோரேகாத்மதேவாஸ்மிதா ॥ 6 ॥
ஸ்வரஸவாஹீ விதுஷோ(அ)பி ததா ரூடோ(அ)பிநிவேஶ: ॥ 9 ॥
தே ப்ரதிப்ரஸவஹேயா: ஸூக்ஷ்மா: ॥ 10 ॥
த்யாநஹேயாஸ்தத்வ்ருத்தய: ॥ 11 ॥
க்லேஶமூல: கர்மாஶயோ த்ருஷ்டாத்ருஷ்டஜந்மவேதநீய: ॥ 12 ॥
ஸதி மூலே தத்விபாகோ ஜாத்யாயுர்போகா: ॥ 13 ॥
தே ஹ்லாதபரிதாபபலா: புண்யாபுண்யஹேதுத்வாத் ॥ 14 ॥
பரிணாமதாபஸம்ஸ்காரது:கைர்குணவ்ருத்திவிரோதாச்ச து:கமேவ ஸர்வம் விவேகிந: ॥ 15 ॥
த்ரஷ்ட்ருத்ருஶ்யயோ: ஸம்யோகோ ஹேயஹேது: ॥ 17 ॥
ப்ரகாஶக்ரியாஸ்திதிஶீலம் பூதேந்த்ரியாத்மகம் போகாபவர்கார்தம் த்ருஶ்யம் ॥ 18 ॥
விஶேஷாவிஶேஷலிங்கமாத்ராலிங்காநி குணபர்வாணி ॥ 19 ॥
த்ரஷ்டா த்ருஶிமாத்ர: ஶுத்தோ(அ)பி ப்ரத்யயாநுபஶ்ய: ॥ 20 ॥
ததர்த ஏவ த்ருஶ்யஸ்யா(அ)(அ)த்மா ॥ 21 ॥
க்ருதார்தம் ப்ரதி நஷ்டமப்யநஷ்டம் ததந்யஸாதாரணத்வாத் ॥ 22 ॥
ஸ்வஸ்வாமிஶக்த்யோ: ஸ்வரூபோபலப்திஹேது: ஸம்யோக: ॥ 23 ॥
ததபாவாத்ஸம்யோகாபாவோ ஹாநம் தத்த்ருஶே: கைவல்யம் ॥ 25 ॥
விவேகக்யாதிரவிப்லவா ஹாநோபாய: ॥ 26 ॥
தஸ்ய ஸப்ததா ப்ராந்தபூமி: ப்ரஜ்ஞா ॥ 27 ॥
யோகாங்காநுஷ்டாநாதஶுத்திக்ஷயே ஜ்ஞாநதீப்திராவிவேகக்யாதே: ॥ 28 ॥
யமநியமாஸநப்ராணாயாமப்ரத்யாஹாரதாரணாத்யாநஸமாதயோ(அ)ஷ்டாவங்காநி ॥ 29 ॥
அஹிம்ஸாஸத்யஸ்தேயப்ரஹ்மசர்யாபரிக்ரஹா யமா: ॥ 30 ॥
ஜாதிதேஶகாலஸமயாநவச்சிந்நா: ஸார்வபௌமா மஹாவ்ரதம் ॥ 31 ॥
ஶௌசஸம்தோஷதப:ஸ்வாத்யாயேஶ்வரப்ரணிதாநாநி நியமா: ॥ 32 ॥
விதர்கபாதநே ப்ரதிபக்ஷபாவநம் ॥ 33 ॥
விதர்கா ஹிம்ஸாதய: க்ருதகாரிதாநுமோதிதா லோபக்ரோதமோஹபூர்வகா ம்ருதுமத்யாதிமாத்ரா து:காஜ்ஞாநாநந்தபலா இதி ப்ரதிபக்ஷபாவநம் ॥ 34 ॥
அஹிம்ஸாப்ரதிஷ்டாயாம் தத்ஸந்நிதா வைரத்யாக: ॥ 35 ॥
ஸத்யப்ரதிஷ்டாயாம் க்ரியாபலாஶ்ரயத்வம் ॥ 36 ॥
அஸ்தேயப்ரதிஷ்டாயாம் ஸர்வரத்நோபஸ்தாநம் ॥ 37 ॥
ப்ரஹ்மசர்யப்ரதிஷ்டாயாம் வீர்யலாப: ॥ 38 ॥
அபரிக்ரஹஸ்தைர்யே ஜந்மகதம்தாஸம்போத: ॥ 39 ॥
ஶௌசாத்ஸ்வாங்கஜுகுப்ஸா பரைரஸம்ஸர்க: ॥ 40 ॥
ஸத்த்வஶுத்திஸௌமநஸ்யைகாக்ர்யேந்த்ரியஜயாத்மதர்ஶநயோக்யத்வாநி ச ॥ 41 ॥
ஸம்தோஷாதநுத்தம: ஸுகலாப: ॥ 42 ॥
காயேந்த்ரியஸித்திரஶுத்திக்ஷயாத்தபஸ: ॥ 43 ॥
ஸ்வாத்யாயாதிஷ்டதேவதாஸம்ப்ரயோக: ॥ 44 ॥
ஸமாதிஸித்விரீஶ்வரப்ரணிதாநாத் ॥ 45 ॥
ப்ரயத்நஶைதில்யாநந்தஸமாபத்திப்யாம் ॥ 47 ॥
ததோ த்வந்த்வாநபிகாத: ॥ 48 ॥
தஸ்மிந்ஸதி ஶ்வாஸப்ரஶ்வாஸயோர்கதிவிச்சேத: ப்ராணாயாம: ॥ 49 ॥
பாஹ்யாப்யந்தரஸ்தம்பவ்ருத்திர்தேஶகாலஸம்க்யாபி: பரித்ருஷ்டோ தீர்கஸூக்ஷ்ம: ॥ 50 ॥
பாஹ்யாப்யந்தரவிஷயாக்ஷேபீ சதுர்த: ॥ 51 ॥
தத: க்ஷீயதே ப்ரகாஶாவரணம் ॥ 52 ॥
தாரணாஸு ச யோக்யதா மநஸ: ॥ 53 ॥
ஸ்வவிஷயாஸம்ப்ரயோகே சிதஸ்வரூபாநுகார இவேந்த்ரியாணாம் ப்ரத்யாஹார: ॥ 54 ॥
தத: பரமா வஶ்யதேந்த்ரியாணாம் ॥ 55 ॥
இதி ஶ்ரீபாதஞ்ஜலே ஸாம்க்யப்ரவசநே யோகஶாஸ்த்ரே ஶ்ரீமத்வ்யாஸபாஷ்யே த்விதீய: ஸாதநபாத: ॥ 2 ॥
தேஶபந்தஶ்சித்தஸ்ய தாரணா ॥ 1 ॥
தத்ர ப்ரத்யயைகதாநதா த்யாநம் ॥ 2 ॥
ததேவார்தமாத்ரநிர்பாஸம் ஸ்வரூபஶூந்யமிவ ஸமாதி: ॥ 3 ॥
தஜ்ஜயாத்ப்ரஜ்ஞாலோக: ॥ 5 ॥
தஸ்ய பூமிஷு விநியோக: ॥ 6 ॥
த்ரயமந்தரங்கம் பூர்வேப்ய: ॥ 7 ॥
ததபி பஹிரங்கம் நிர்பீஜஸ்ய ॥ 8 ॥
வ்யுத்தாநநிரோதஸம்ஸ்காரயோரபிபவப்ராதுர்பாவௌ நிரோதக்ஷணசிதாந்வயோ நிரோதபரிணாம: ॥ 9 ॥
தஸ்ய ப்ரஶாந்தவாஹிதா ஸம்ஸ்காராத் ॥ 10 ॥
ஸர்வார்ததைகாக்ரதயோ: க்ஷயோதயௌ சித்தஸ்ய ஸமாதிபரிணாம: ॥ 11 ॥
தத: புந: ஶாந்தோதிதௌ துல்யப்ரத்யயௌ சித்தஸ்யைகாக்ரதாபரிணாம: ॥ 12 ॥
ஏதேந பூதேந்த்ரியேஷு தர்மலக்ஷணாவஸ்தாபரிணாமா வ்யாக்யாதா: ॥ 13 ॥
ஶாந்தோதிதாவ்யபதேஶ்யதர்மாநுபாதீ தர்மீ ॥ 14 ॥
க்ரமாந்யத்வம் பரிணாமாந்யத்வே ஹேது: ॥ 15 ॥
பரிணாமத்ரயஸம்யமாததீதாநாகதஜ்ஞாநம் ॥ 16 ॥
ஶப்தார்தப்ரத்யயாநாமிதரேதராத்யாஸாத்ஸம்கரஸ்தத்ப்ரவிபாகஸம்யமாத்ஸர்வபூதருதஜ்ஞாநம் ॥ 17 ॥
ஸம்ஸ்காரஸாக்ஷாத்கரணாத்பூர்வஜாதிஜ்ஞாநம் ॥ 18 ॥
ப்ரத்யயஸ்ய பரசித்தஜ்ஞாநம் ॥ 19 ॥
ந ச தத்ஸாலம்பநம் தஸ்யாவிஷயீபூதத்வாத் ॥ 20 ॥
காயரூபஸம்யமாத்தத்க்ராஹ்யஶக்திஸ்தம்பே சக்ஷுஷ்ப்ரகாஶாஸம்ப்ரயோகே(அ)ந்தர்தாநம் ॥ 21 ॥
ஸோபக்ரமம் நிருபக்ரமம் ச கர்ம தத்ஸம்யமாதபராந்தஜ்ஞாநமரிஷ்டேப்யோ வா ॥ 22 ॥
மைத்ர்யாதிஷு பலாநி ॥ 23 ॥
பலேஷு ஹஸ்திபலாதீநி ॥ 24 ॥
ப்ரவ்ருத்த்யாலோகந்யாஸாத்ஸூக்ஷ்மவ்யவஹிதவிப்ரக்ருஷ்டஜ்ஞாநம் ॥ 25 ॥
புவநஜ்ஞாநம் ஸூர்யே ஸம்யமாத் ॥ 26 ॥
சந்த்ரே தாராவ்யூஹஜ்ஞாநம் ॥ 27 ॥
த்ருவே தத்கதிஜ்ஞாநம் ॥ 28 ॥
நாபிசக்ரே காயவ்யூஹஜ்ஞாநம் ॥ 29 ॥
கண்டகூபே க்ஷுத்பிபாஸாநிவ்ருத்தி: ॥ 30 ॥
கூர்மநாட்யாம் ஸ்தைர்யம் ॥ 31 ॥
மூர்தஜ்யோதிஷி ஸித்ததர்ஶநம் ॥ 32 ॥
ப்ராதிபாத்வா ஸர்வம் ॥ 33 ॥
ஸத்த்வபுருஷயோரத்யந்தாஸம்கீர்ணயோ: ப்ரத்யயாவிஶேஷோ போக: பரார்தாத்ஸ்வார்தஸம்யமாத்புருஷஜ்ஞாநம் ॥ 35 ॥
தத: ப்ராதிபஶ்ராவணவேதநாதர்ஶாஸ்வாதவார்தா ஜாயந்தே ॥ 36 ॥
தே ஸமாதாவுபஸர்கா வ்யுத்தாநே ஸித்தய: ॥ 37 ॥
பந்தகாரணஶைதில்யாத்ப்ரசாரஸம்வேதநாச்ச சித்தஸ்ய பரஶரீராவேஶ: ॥ 38 ॥
உதாநஜயாஜ்ஜலபங்ககண்டகாதிஷ்வஸங்க உத்க்ராந்திஶ்ச ॥ 39 ॥
ஶ்ரோத்ராகாஶயோ: ஸம்பந்தஸம்யமாத்திவ்யம் ஶ்ரோத்ரம் ॥ 41 ॥
காயாகாஶயோ: ஸம்பந்தஸம்யமால்லகுதூலஸமாபத்தேஶ்சா(அ)(அ)காஶகமநம் ॥ 42 ॥
பஹிரகல்பிதா வ்ருத்திர்மஹாவிதேஹா தத: ப்ரகாஶாவரணக்ஷய: ॥ 43 ॥
ஸ்தூலஸ்வரூபஸூக்ஷ்மாந்வயார்தவத்த்வஸம்யமாத்பூதஜய: ॥ 44 ॥
ததோ(அ)ணிமாதிப்ராதுர்பாவ: காயஸம்பத்தத்தர்மாநபிகாதஶ்ச ॥ 45 ॥
ரூபலாவண்யபலவஜ்ரஸம்ஹநநத்வாநி காயஸம்பத் ॥ 46 ॥
க்ரஹணஸ்வரூபாஸ்மிதாந்வயார்தவத்த்வஸம்யமாதிந்த்ரியஜய: ॥ 47 ॥
ததோ மநோஜவித்வம் விகரணபாவ: ப்ரதாநஜயஶ்ச ॥ 48 ॥
ஸத்த்வபுருஷாந்யதாக்யாதிமாத்ரஸ்ய ஸர்வபாவாதிஷ்டாத்ருத்வம் ஸர்வஜ்ஞாத்ருத்வம் ச ॥ 49 ॥
தத்வைராக்யாதபி தோஷபீஜக்ஷயே கைவல்யம் ॥ 50 ॥
ஸ்தாந்யுபநிமந்த்ரணே ஸங்கஸ்மயாகரணம் புநரநிஷ்டப்ரஸங்காத் ॥ 51 ॥
க்ஷணதத்க்ரமயோ: ஸம்யமாத்விவேகஜம் ஜ்ஞாநம் ॥ 52 ॥
ஜாதிலக்ஷணதேஶைரந்யதாநவச்சேதாத்துல்யயோஸ்தத: ப்ரதிபத்தி: ॥ 53 ॥
தாரகம் ஸர்வவிஷயம் ஸர்வதாவிஷயமக்ரமம் சேதி விவேகஜம் ஜ்ஞாநம் ॥ 54 ॥
ஸத்த்வபுருஷயோ: ஶுத்திஸாம்யே கைவல்யமிதி ॥ 55 ॥
இதி ஶ்ரீபாதஞ்ஜலே ஸாம்க்யப்ரவசநே யோகஶாஸ்த்ரே வ்யாஸபாஷ்யே விபூதிபாதஸ்த்ருதீய: ॥ 3 ॥
ஜந்மௌஷதிமந்த்ரதப:ஸமாதிஜா: ஸித்தய: ॥ 1 ॥
ஜாத்யந்தரபரிணாம: ப்ரக்ருத்யாபூராத் ॥ 2 ॥
நிமித்தமப்ரயோஜகம் ப்ரக்ருதீநாம் வரணபேதஸ்து தத: க்ஷேத்ரிகவத் ॥ 3 ॥
நிர்மாணசித்தாந்யஸ்மிதாமாத்ராத் ॥ 4 ॥
ப்ரவ்ருத்திபேதே ப்ரயோஜகம் சித்தமேகமநேகேஷாம் ॥ 5 ॥
கர்மாஶுக்லாக்ருஷ்ணம் யோகிநஸ்த்ரிவிதமிதரேஷாம் ॥ 7 ॥
ததஸ்தத்விபாகாநுகுணாநாமேவாபிவ்யக்திர்வாஸநாநாம் ॥ 8 ॥
ஜாதிதேஶகாலவ்யவஹிதாநாமப்யாநந்தர்யம் ஸ்ம்ருதிஸம்ஸ்காரயோரேகரூபத்வாத் ॥ 9 ॥
தாஸாமநாதித்வம் சா(அ)(அ)ஶிஷோ நித்யத்வாத் ॥ 10 ॥
ஹேதுபலாஶ்ரயாலம்பநை: ஸம்க்ருஹீதத்வாதேஷாமபாவே ததபாவ: ॥ 11 ॥
அதீதாநாகதம் ஸ்வரூபதோ(அ)ஸ்த்யத்வபேதாத்தர்மாணாம் ॥ 12 ॥
தே வ்யக்தஸூக்ஷ்மா குணாத்மாந: ॥ 13 ॥
பரிணாமைகத்வாத்வஸ்துதத்த்வம் ॥ 14 ॥
வஸ்துஸாம்யே சித்தபேதாத்தயோர்விபக்த: பந்தா: ॥ 15 ॥
ந சைகசித்ததந்த்ரம் வஸ்து ததப்ரமாணகம் ததா கிம் ஸ்யாத் ॥ 16 ॥
ததுபராகாபேக்ஷித்வாச்சித்தஸ்ய வஸ்து ஜ்ஞாதாஜ்ஞாதம் ॥ 17 ॥
ஸதா ஜ்ஞாதாஶ்சித்தவ்ருத்தயஸ்தத்ப்ரபோ: புருஷஸ்யாபரிணாமித்வாத் ॥ 18 ॥
ந தத்ஸ்வாபாஸம் த்ருஶ்யத்வாத் ॥ 19 ॥
ஏகஸமயே சோபயாநவதாரணம் ॥ 20 ॥
சித்தாந்தரத்ருஶ்யே புத்திபுத்தேரதிப்ரஸங்க: ஸ்ம்ருதிஸம்கரஶ்ச ॥ 21 ॥
சிதேரப்ரதிஸம்க்ரமாயாஸ்ததாகாராபத்தௌ ஸ்வபுத்திஸம்வேதநம் ॥ 22 ॥
த்ரஷ்ட்ருத்ருஶ்யோபரக்தம் சித்தம் ஸர்வார்தம் ॥ 23 ॥
ததஸம்க்யேயவாஸநாபிஶ்சித்ரமபி பரார்தம் ஸம்ஹத்யகாரித்வாத் ॥ 24 ॥
விஶேஷதர்ஶிந ஆத்மபாவபாவநாநிவ்ருத்தி: ॥ 25 ॥
ததா விவேகநிம்நம் கைவல்யப்ராக்பாரம் சித்தம் ॥ 26 ॥
தச்சித்ரேஷு ப்ரத்யயாந்தராணி ஸம்ஸ்காரேப்ய: ॥ 27 ॥
ஹாநமேஷாம் க்லேஶவதுக்தம் ॥ 28 ॥
ப்ரஸம்க்யாநே(அ)ப்யகுஸீதஸ்ய ஸர்வதா விவேகக்யாதேர்தர்மமேக: ஸமாதி: ॥ 29 ॥
தத: க்லேஶகர்மநிவ்ருத்தி: ॥ 30 ॥
ததா ஸர்வாவரணமலாபேதஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்யா(அ)(அ)நந்த்யாஜ்ஜ்ஞேயமல்பம் ॥ 31 ॥
தத: க்ருதார்தாநாம் பரிணாமக்ரமஸமாப்திர்குணாநாம் ॥ 32 ॥
க்ஷணப்ரதியோகீ பரிணாமாபராந்தநிர்க்ராஹ்ய: க்ரம: ॥ 33 ॥
புருஷார்தஶூந்யாநாம் குணாநாம் ப்ரதிப்ரஸவ: கைவல்யம் ஸ்வரூபப்ரதிஷ்டா வா சிதிஶக்திரிதி ॥ 34 ॥
இதி ஶ்ரீபாதஞ்ஜலே ஸாம்க்யப்ரவசநே யோகஶாஸ்த்ரே வ்யாஸபாஷ்யே கைவல்யபாதஶ்சதுர்த: ॥ 4 ॥
